Piętrowy mózg, piętrzące się emocje
Działanie umysłu można porównać do czteropiętrowego budynku. Na parterze znajduje się percepcja, na pierwszym piętrze – uwaga i świadomość, na drugim – pamięć, emocje oraz język, a na trzecim – poczucie tożsamości (osobowość) oraz zachowanie.
W diagnozowaniu zaburzeń psychicznych należy zaczynać zawsze od weryfikacji sprawnego funkcjonowania parteru, tj. percepcji. Okazuje się, że wiele problemów psychicznych ludzi pochodzi z ich zburzonej percepcji świata zewnętrznego, która to dopiero pociąga za sobą klasyczne zaburzenia psychiki.
Na przykład ludzie uzależnieni od środków chemicznych mogą mieć po prostu problem z parterem, z koncentracją uwagi, ponieważ w ich głowach występuje nieustanny szum związany z nadmierną aktywnością komórek nerwowych, a te destrukcyjne zachowania pozwalają, choćby na krótko, ten szum wyciszyć. Do tej pory terapia koncentrowała się głównie na ostatnim piętrze: zachowaniu oraz problemach osobowościowych ludzi.
Chociaż istnieje możliwość używania emocjonalnego „automatycznego pilota” w wypadku różnych uszkodzeń mózgu, to jednak połączenie mózgowych funkcji emocjonalnych z kognitywnymi pozwala na lepsze dostosowanie reakcji człowieka wobec zaistniałej sytuacji.
Doświadczenie stanów emocjonalnych w świadomym umyśle pozawala na lepszą ocenę takiej sytuacji oraz dostosowanie do niej odpowiedzi organizmu w formie świadomej decyzji o podjęciu określonego działania. Myślenie umożliwia nie tylko reakcję, ale także akcję i działania prewencyjne.
Reakcje automatyczne mózgu można uznać za rodzaj pierwszej pomocy. Po niej normalnie przychodzi kolej na świadome działania, poprzedzone oceną zaistniałej sytuacji. Myślenie pomaga rozwiązać problemy emocjonalne, ale też niestety je stwarza, ponieważ potrafimy bardzo żywo wyobrazić sobie potencjalne niebezpieczeństwa i zagrożenia, a nawet je wyolbrzymić.
Jedną z najistotniejszych struktur, która rozwinęła się najbardziej u ludzi, jest kora przedczołowa, która najwyraźniej odpowiada za planowanie oraz nadzór wykonywanych działań. Zasady selekcji oraz doboru pierwotnych reakcji wobec dochodzących do organizmu ludzkiego bodźców, tj. ich nieświadome przetwarzanie w mózgu, pozostają wciąż w znacznym stopniu w polu naszej niewiedzy.
Pewną rolę w instrumentalnych działaniach emocjonalnych odgrywają też prawdopodobnie tzw. zwoje podstawowe, które posiadają szereg połączeń neuronalnych z ciałem migdałowatym, o czy już wcześniej mówiliśmy.
Aby pomóc ludziom z chorobowo obniżonym nastrojem stosuje się leki antydepresyjne. Dziś szczególnie chętnie używa się leków typu SSRI (selective serotonin reuptake inhibitor), inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny. W cięższych przypadkach stasuje się ECT (electroconvulsive therapy) – elektrowstrząsy.
Obie metody mają na celu ponowne pobudzenie elektryczno-chemicznej aktywności lewej części płata czołowego mózgu. Niestety elektrowstrząsy wymagają znieczulenia oraz powodują wiele efektów ubocznych.
